YN FALCH O FOD: HANNER MLYNEDD O DDATHLIADAU Balchder
Gorymdeithiau LGBTQ yw'r dathliad mwyaf enwog a phwysig o gymuned hoyw. Mae hanes balchder yn llawn eiliadau disglair ac ymladd dros hawliau hoyw. Rydym yn falch o fod yn rhan o'n teulu mawr ac yn yr erthygl hon rydym yn cynnig i chi ddysgu ychydig mwy am hanes balchder.
Wrth gofio blynyddoedd cyntaf dathliadau Pride yn y 1970au cynnar, mae'r ffotograffydd Stanley Stellar yn cofio sut y crynhowyd yr holl egni mewn ardal fach o Stryd Christopher yn West Village Dinas Efrog Newydd. Ar y pryd, dyma'r gymdogaeth brin lle gallai pobl hoyw fynd a chyfarfod yn gyhoeddus, ac roedd gorymdeithiau Pride yn gweithredu ar lefel y gymdogaeth hefyd - gwaedd bell oddi wrth yr amcangyfrif o bum miliwn o bobl a fynychodd ddigwyddiad World Pride fis Gorffennaf diwethaf yn Efrog Newydd. City, y dathliad LGBTQ mwyaf mewn hanes.
“Dechreuodd fel peth cymdeithasol bach,” mae Stellar, sydd bellach yn 75, yn cofio. “Roedd yna orymdeithwyr hefyd—eneidiau dewr iawn ag arwyddion, fel Marsha P. Johnson, a ysbrydolodd bob un ohonom. Pan fyddai pobl yn ein gwawdio, byddai ceir yn gyrru heibio ac yn poeri arnom, yn gweiddi arnom yn gyson, byddai Marsha yno, yn edrych yn warthus a gogoneddus yn ei hesthetig ei hun, a byddai'n dweud 'peidiwch â thalu dim meddwl iddynt.' Dyna beth yw pwrpas y 'P', yw 'peidiwch â thalu dim meddwl iddyn nhw, peidiwch â gadael iddyn nhw ein rhwystro ni.'”
Mae'r ysbryd di-stop hwnnw bellach yn nodi ei hanner canmlwyddiant: cymerodd gorymdeithiau Pride cyntaf le yn yr Unol Daleithiau ym 1970, flwyddyn ar ôl y gwrthryfel yn y Stonewall Inn y mae llawer yn ei ystyried yn gatalydd ar gyfer y mudiad rhyddhau LGBTQ modern. Mewn blwyddyn pan fydd cynulliadau mawr yn cael eu hatal gan y coronafirws a llawer o ddigwyddiadau Pride wedi'u canslo neu eu gohirio, bydd dros 500 o sefydliadau cymunedol Pride a LGBTQIA+ o 91 o wledydd yn cymryd rhan yn Global Pride ar Fehefin 27. Ond, dros y degawdau, mae gorymdeithiau Pride wedi esblygu mewn ffordd sy'n mynd y tu hwnt i nifer y cyfranogwyr - ac, ar ôl tynnu lluniau gwerth pum degawd ohonynt, mae Stellar wedi gweld yr esblygiad hwnnw'n uniongyrchol. “Dyna oedd uwchganolbwynt y byd hoyw,” meddai am flynyddoedd cynnar Pride.
Digwyddodd Gwrthryfel Stonewall dros gyfres o nosweithiau ar ddiwedd mis Mehefin 1969. Er bod y gymuned LGBTQ wedi gwthio'n ôl yn erbyn gwahaniaethu gan yr heddlu mewn sawl achlysur llai arall ar ddiwedd y 1960au mewn dinasoedd fel San Francisco ac LA, torrodd Stonewall drwodd mewn digwyddiad digynsail ffordd.
“Roedd pobl yn barod am ddigwyddiad fel Stonewall, ac roedd ganddyn nhw’r cyfathrebu a’r cynllunio i ddechrau siarad ar unwaith,” meddai Katherine McFarland Bruce, awdur Pride Parades: How a Parade Changed the World. Gwnaeth grwpiau actifyddion yn LA a Chicago, a gynhaliodd Pride Parades ym 1970, gysylltiadau ar unwaith â chymheiriaid yn Efrog Newydd i gynllunio camau gweithredu o amgylch y pen-blwydd. Ble yn LA, roedd yr ysbryd yn ymwneud mwy â chael hwyl a dathlu, meddai Bruce, roedd Efrog Newydd wedi'i chynllunio'n fwy fel cam gweithredu i gysylltu gweithredwyr. “Rhaid i ni ddod allan i’r awyr agored a rhoi’r gorau i fod â chywilydd, neu fel arall bydd pobl yn parhau i’n trin ni fel freaks,” meddai un o fynychwyr yr orymdaith yn Ninas Efrog Newydd wrth y New York Times ym 1970. “Mae’r orymdaith hon yn gadarnhad ac datganiad o’n balchder newydd.”
Erbyn 1980, roedd gorymdeithiau Pride wedi'u cynnal ledled y byd mewn dinasoedd fel Montreal, Llundain, Dinas Mecsico a Sydney. Ond wrth i’r ddegawd honno fynd rhagddi, newidiodd naws y digwyddiadau, wrth i drasiedïau’r argyfwng AIDS ddod yn ganolog i weithredoedd ac arddangosiadau. Erbyn hyn, roedd gan Stellar gylch mawr o ffrindiau queer a dechreuodd wneud mwy lluniau y gymuned i ddogfennu eu bywydau bob dydd. “Roeddwn i wir yn teimlo fy mod yn ddyledus i ni, fel yn y queer 'ni,' i ddechrau tynnu lluniau o bwy roeddwn i'n eu hadnabod a phwy roeddwn i'n meddwl oedd yn haeddu cael eu cofio,” meddai Stellar, sydd ag arddangosfa ddigidol sydd ar ddod a gynhelir gan Kapp Kapp Oriel, gyda 10% o'r elw yn mynd i gefnogi Sefydliad Marsha P. Johnson.
I Bruce, mae Pride yn dangos sut mae'r gymuned LGBTQ wedi gallu mynnu gweithredu a gwelededd yn gyson ynghylch materion y dydd.
Lle yn y 1980au, grwpiau a drefnwyd o amgylch yr argyfwng AIDS, yn y 1990au gwelwyd mwy o welededd cyfryngau ar gyfer pobl LGBTQ mewn bywyd cyhoeddus, gan arwain at fwy o fusnesau yn dechrau ymuno ar gyfer cyfranogiad Pride. Er bod pen-blwydd Stonewall wedi darparu amser hir ar gyfer digwyddiadau Pride blynyddol, cyhoeddodd yr Arlywydd Bill Clinton gyhoeddiad ym 1999 y byddai pob Mehefin yn Fis Balchder Hoyw a Lesbiaidd yn yr Unol Daleithiau (ehangodd yr Arlywydd Barack Obama y diffiniad yn 2008, pan gyhoeddodd proclamasiwn bod mis Mehefin yn cael ei goffau fel Mis Balchder Lesbiaidd, Hoyw, Deurywiol a Thrawsrywiol.)
Yna gwelwyd mwy o ymgyrchu dros y 2000au cynnar priodas un rhyw. Yn ystod haf 2010, gwnaeth Bruce ymchwil gyfoes i’w llyfr, gan fynychu chwe gorymdaith Pride wahanol ar draws yr Unol Daleithiau, gan gynnwys un yn San Diego, cartref y crynodiad mwyaf o bersonél milwrol yn y wlad, lle canolbwyntiwyd ymgyrchu ar ddiddymu’r “peidiwch â gofynnwch, peidiwch â dweud” polisi. “Rwy’n meddwl bod Pride yn gyfrwng i grwpiau LGBT sicrhau bod materion y dydd yn cael eu clywed yn eu cymuned eu hunain ac yn y gymuned ddinesig ehangach y maent yn perthyn iddi,” mae Bruce yn adlewyrchu - gan ychwanegu bod ymgyrchu dros gyfiawnder hiliol a thrawsrywiol yn y blynyddoedd diwethaf. hawliau wedi dod yn fwy amlwg.
Ac eto wrth i’r anghyfiawnderau croestoriadol hyn godi i flaen ymwybyddiaeth y cyhoedd, mae sawl agwedd ar orymdeithiau Pride mawr, hirsefydlog wedi dod o dan fwy o graffu — gan ddychwelyd Pride, mewn rhai ffyrdd, i’w wreiddiau a yrrir gan brotest.
Mae rhai o weithredwyr LBGTQ a threfnwyr cymunedol wedi beirniadu corfforeiddio Pride, wrth i orymdeithiau droi at fusnesau am nawdd i helpu gyda gofynion ariannol torfeydd sy’n tyfu’n gyflym. Mae eraill yn cwestiynu a oes unrhyw gamau dwfn y tu ôl i'r enfys baneri. “Beth sy’n digwydd ar Orffennaf 1 pan na all ein pobl hŷn gael tai, a phlant yn cael eu taflu allan o’u cartrefi, a menywod traws a merched cis yn cael eu llofruddio ar y stryd? A yw’r enfys honno’n golygu rhywbeth 365 diwrnod allan o’r flwyddyn,” Ellen Broidy, aelod o’r Gay Liberation Front a chyd-sylfaenydd y Gay Pride March blynyddol cyntaf yn 1970.
Mae gweithredwyr yn Efrog Newydd a San Francisco wedi cychwyn eu gorymdeithiau ar wahân eu hunain i brotestio cyfranogiad yr heddlu a chorfforaethol yn y gorymdeithiau mwy sefydledig, o ystyried lefelau hanesyddol a chyfoes o blismona cymunedau Du a queer yn anghymesur. Ac, mewn ymateb i’r diffyg amrywiaeth yn y digwyddiadau balchder mwyaf, mae trefnwyr wedi dechrau digwyddiadau i greu gofod diogel i’r rhai sydd ar yr ymylon yn y gymuned LGBTQ. Yn y DU, mae cefnogaeth wedi cynyddu i UK Black Pride, a ddechreuodd yn 2005 fel cynulliad bach a drefnwyd gan lesbiaid Du i ddod at ei gilydd a rhannu profiadau. Y digwyddiad bellach yw dathliad mwyaf Ewrop ar gyfer pobl LGBTQ o dras Affricanaidd, Asiaidd, Caribïaidd, y Dwyrain Canol ac America Ladin, ac nid yw'n gysylltiedig â Pride yn Llundain, sydd wedi'i feirniadu yn y gorffennol am ei ddiffyg amrywiaeth.
I eraill, yn byw mewn amgylcheddau lle mae bod yn hoyw yn peryglu trais a awdurdodir gan y wladwriaeth a hyd yn oed marwolaeth, mae digwyddiadau Pride yn cyflawni swyddogaeth debyg i'r hyn a welwyd mewn lleoedd fel Efrog Newydd yn y 1970au, fel achubiaeth hanfodol. Yn ystod y blynyddoedd diwethaf gwelwyd cymunedau yn eSwatini, Trinidad a Tobago, a Nepal yn trefnu i gynnal eu gorymdeithiau Pride cyntaf. Trefnodd yr actifydd Kasha Jacqueline Nabageser y dathliad Pride cyntaf yn Uganda yn 2012, ar ôl sylweddoli ei bod wedi bod i sawl Pride ledled y byd ond erioed yn ei gwlad ei hun, lle mae deddfau hirsefydlog sy'n weddill o'r oes drefedigaethol yn troseddoli gweithgaredd o'r un rhyw. “I mi, roedd hi’n amser i ddod â’r gymuned at ei gilydd, ac iddyn nhw wybod nad ydyn nhw ar eu pennau eu hunain, ble bynnag maen nhw’n cuddio,” meddai Nabageser, gan ychwanegu bod pobl nad ydyn nhw efallai wedi gweld eu hunain yn weithredwyr LGBTQ wedi dod i’r digwyddiad, ac yn ddiweddarach ymunodd ag eiriol dros hawliau hoyw yn y wlad. Dangosodd o leiaf 180 o bobl hyd at y digwyddiad cyntaf yn ninas Entebbe, a thra bod llywodraeth Uganda wedi ceisio cau dathliadau Balchder dilynol, mae Nabageser yn gweld y dial fel arwydd o bŵer y gymuned yn ei gwelededd.
“Po fwyaf [y llywodraeth] sy’n ein rhwystro, y mwyaf maen nhw’n gwneud y gymuned yn fwy blin, ac yn fwy awyddus i Balchder. I ni, mae hynny wedi bod yn fuddugoliaeth, ”meddai, gan ychwanegu bod y gymuned cynllunio ffyrdd o ddathlu'n ddiogel mewn grwpiau bach yng nghanol y pandemig coronafirws. “Un ffordd neu’r llall, fe fydd gennym ni Balchder, ac mae’n rhaid i ni barhau â’r frwydr.”
Gadael ymateb